Di truyền và giấc ngủ: Khó ngủ có phải là do di truyền hay không?

Giấc ngủ là một hoạt động tự nhiên theo định kỳ ở loài người. Tuy nhiên, giấc ngủ ở mỗi người sẽ có những khác biệt nhất định. Sự khác biệt có thể bắt nguồn từ môi trường sống, lịch trình đi lại hay thói quen làm việc… và đặc biệt biệt được hình thành là do di truyền. Bạn cần ngủ bao nhiêu, chất lượng giấc ngủ, thậm chí khả năng mắc chứng mộng du đều có liên quan đến gen di truyền của bạn ở một mức độ nào đó.

Trong bài viết dưới đây, Sleep sẽ giúp bạn tìm ra mối quan hệ giữa di truyền và giấc ngủ, để từ đó có cái nhìn tổng quan hơn về vấn đề này.

Mối liên hệ giữa di truyền và giấc ngủ

Thời lượng ngủ

Chắc hẳn bạn không ít một lần nghe về những người chỉ cần ngủ khoảng 4 giờ mỗi đêm. Tuy nhiên, một số người trong chúng ta cần đến 6, hay thậm chí là 8-9 giờ để ngủ trong một ngày. Các nghiên cứu cho thấy, yếu tố di truyền đóng một vai trò quan trọng trong việc quyết định các sinh vật sống cần ngủ bao lâu, kể cả con người.

thời lượng ngủ khác nhau
Những người khác nhau cần thời lượng ngủ khác nhau

Ngay cả ruồi giấm cũng có các kiểu ngủ khác nhau tùy theo mã di truyền cá nhân của chúng. Đặc biệt, ruồi giấm và con người có một hệ thống giấc ngủ tương tự nhau. Do đó, các nhà khoa học đã sử dụng loài ruồi này để thực hiện các nghiên cứu về giấc ngủ. Và kết quả cho thấy di truyền liên quan chặt chẽ đến thời gian ngủ, ít nhất là ở một số sinh vật nhất định.

Một nghiên cứu khác trên những cặp song sinh 12 tuổi cho thấy rằng, những anh chị em nào về di truyền giống hệt nhau, thì sẽ có kiểu ngủ giống nhau. Điều này đã một lần nữa cho thấy sự tác động của DNA đối với giấc ngủ của con người. Không những thế, với các chị em sinh đôi, thì cấu trúc giấc ngủ hay thời gian ngủ cho từng giai đoạn cũng hoàn toàn giống nhau. 

Chất lượng giấc ngủ

Những căng thẳng trong đời sống có thể làm các gen bị tổn thương, từ đó làm giảm thời gian ngủ cũng như chất lượng giấc ngủ. Sự kích thích của một số tế bào thần kinh được tạo ra do căng thẳng dường như là tiền đề cho các chứng rối loạn giấc ngủ ở con người bao gồm mất ngủ, khó ngủ hay khó ngủ trở lại. 

Các nghiên cứu của Nhật đã kết luận rằng, những đột biến trong các con đường phân tử có thể gây ra hiện tượng giấc ngủ rời rạc, gây ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng giấc ngủ ở con người. Không chỉ vậy, nhiều nghiên cứu khác cho biết thêm rằng, đột biến gen đồng hồ sinh học – CRY1 cũng gây ra rối loạn giấc ngủ muộn, tạo ra sự khác biệt trong giờ giấc sinh hoạt ở các gia đình. 

Chất lượng giấc ngủ
Chất lượng giấc ngủ có thể bắt nguồn từ di truyền

Điều này đã hình thành nên “hệ cú đêm” với nhịp sinh học kéo dài và chạy muộn hơn với các chuẩn mực thông thường. Tuy nhiên, nếu cho một đối tượng “cú đêm” thường xuyên tiếp xúc ánh sáng vào mỗi buổi sáng. Thì họ vẫn có thể điều chỉnh thành công thời gian ngủ và thức của mình. Do đó, các nhà khoa học đã kết luận rằng thói quen ngủ muộn vẫn có thể bị thay đổi trong những điều kiện môi trường nhất định gây ảnh hưởng đến nhịp sinh học chẳng hạn như tín hiệu ánh sáng.

Những hội chứng của tình trạng rối loạn giấc ngủ liên quan đến di truyền

Hội chứng chân tay bồn chồn

Hội chứng chân không yên thường xảy ra vào ban đêm khi người bệnh đang chuẩn bị đi ngủ, gây ra cảm giác khó chịu hay đau đớn ở các chi. Trên thực tế rối loạn này có thể ngăn chặn, trì hoãn hoặc làm gián đoạn giấc ngủ, dẫn đến mệt mỏi, khó chịu và các triệu chứng phổ biến khác của tình trạng thiếu ngủ.

Hội chứng chân không yên xuất hiện bởi rối loạn chức năng dopamine hoặc thiếu sắt trong não. Nhiều nghiên cứu y học nhận định rằng hội chứng chân không yên có mối liên hệ di truyền mạnh mẽ. Có tới 50% những người được chẩn đoán mắc hội chứng chân không yên, thường có thêm một thành viên trong gia đình đã mắc chứng rối loạn này.

Mất ngủ

Các gen ở vùng não và các tuyến thượng thận dường như có liên quan đến chứng mất ngủ của con người. Mất ngủ được xem là một trong những chứng rối loạn giấc ngủ được chẩn đoán phổ biến nhất hiện nay. 

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng, chứng mất ngủ có thể liên quan đến 135 gen trong nhiều phần của não. Trong đó, bao gồm cả hạch hạnh nhân (amygdala),…

Mất ngủ được quyết định bởi gen
Mất ngủ được quyết định bởi gen trong cơ thể

Căng thẳng cũng là yếu tố gây mất ngủ. Bởi nó tạo ảnh hưởng đến cách mà gen trong cơ thể hoạt động. Quá trình này được gọi tên là di truyền biểu sinh, và có thể truyền từ cha mẹ đến con cái. Tuy nhiên, biểu sinh đảo ngược được nếu gặp phải những thay đổi về hành vi hoặc môi trường.

Hội chứng Kleine-Levin

Hội chứng Kleine-Levin là một dạng hiếm gặp của chứng mất ngủ bởi di truyền. Tình trạng này thường xuất hiện ở nam giới vị thành niên. Tuy nhiên, không ít trường hợp mắc phải hội chứng này là người lớn và trẻ em gái. Đặc biệt, những người gốc Do Thái Ashkenazi sẽ có tỷ lệ mắc hội chứng này cao hơn so với người khác.

Các triệu chứng của hội chứng Kleine-Levin sẽ bao gồm các giai đoạn buồn ngủ tột độ, ăn nhiều bất thường, thay đổi tâm trạng và tính cách, cáu kỉnh và không kiểm soát được hành vi tình dục. Các triệu chứng trên có thể được hình thành do rối loạn chức năng của đồi thị của não và vùng dưới đồi. Đây chính là nơi bắt nguồn các sự kiểm soát cho những hành vi trên.

Hội chứng Kleine-Levin thường giảm tần suất xuất hiện trong suốt một thập kỷ và có thể hết hoàn toàn khi bạn trưởng thành. Hội chứng này cũng có thể được kích hoạt bởi các điều kiện môi trường nhất định và sự tương tác giữa các gen nhạy cảm với nhau.

Bóng đè

Các nghiên cứu gần đây về các cặp song sinh tiết lộ rằng hội chứng tê liệt – bóng đè cũng có mối liên hệ di truyền. Các triệu chứng của bóng đè khi ngủ bao gồm: cơ thể không có khả năng di chuyển trong một số giây đầu tiên hoặc vài phút thức dậy. Những biểu hiện này rất đáng lo ngại hoặc đáng sợ, đặc biệt hơn chúng có thể xảy ra với tần suất tương đối.

Bóng đè
Bóng đè là hội chứng khá nguy hiểm ở người

Hội chứng rối loạn giấc ngủ này thường xảy ra ở giấc ngủ REM và N3 – đây là giai đoạn thứ ba và sâu nhất của một giấc ngủ. Bóng đè càng phổ biến hơn ở những người bị rối loạn chức năng của hệ thống ngủ và thức hay mắc chứng ngủ rũ.

Mộng du

Mộng du thường có xu hướng xảy ra trong giấc ngủ N3. Bao gồm việc ngồi dậy trên giường, mặc quần áo khi ngủ hay thực hiện một số hoạt động khác.

Theo nghiên cứu, những đứa trẻ có cha hoặc mẹ là người mộng du có nguy cơ mộng du cao gấp ba lần so với thông thường. Nếu cả cha và mẹ đều là người có tiền sử mộng du, thì đứa trẻ này có nguy cơ bị mộng du cao gấp 7 lần. 61% trẻ em có cha mẹ bị mộng du có các triệu chứng của mộng du.

Nghiến răng khi ngủ

Nghiên cứu về các cặp song sinh và các kiểm tra DNA cho thấy rằng nghiến răng khi ngủ có mối liên quan đến mặt di truyền. Trong đó, một nửa trong số những người được chẩn đoán mắc hội chứng nghiến răng khi ngủ, sẽ có 1 thành viên trong gia đình gặp tình trạng tương tự. 

 

Nghiến răng khi ngủ
Nghiến răng khi ngủ có ảnh hưởng về mặt di truyền

Rối loạn giấc ngủ này thường phổ biến hơn ở trẻ em và người lớn dưới 30 tuổi. Bao gồm các triệu chứng như đau hàm, tiếng nghiến răng vào ban đêm hay tổn thương răng. Hầu hết các triệu chứng nghiến răng sẽ xảy ra trong quá trình thay đổi độ sâu của giấc ngủ, bắt đầu từ giai đoạn ngủ này sang giai đoạn ngủ khác.

Chứng ngưng thở lúc ngủ

Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn có thể do di truyền, chủ yếu do lưỡi thụt vào phía sau cổ họng trong khi ngủ, gây cản trở việc thở. Ngưng thở khi ngủ bắt nguồn từ sự rối loạn chức năng truyền tín hiệu thở trong não, có thể liên quan đến các bất thường của hệ thần kinh tự chủ. 

Tuy nhiên, hầu hết các trường hợp ngưng thở khi ngủ trung ương không phải do di truyền mà do các bệnh lý khác như suy thận hoặc tim, béo phì nặng hay sử dụng chất kích thích.

Ngưng thở khi ngủ
Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn có thể do di truyền

Mặc dù di truyền có thể gây ra rối loạn giấc ngủ nhất định, tuy nhiên các phương pháp điều trị y tế và thay đổi hành vi có thể giúp cải thiện cả chất lượng giấc ngủ. Hy vọng, qua bài viết trên, bạn đã hiểu thêm về mối liên hệ giữa di truyền và giấc ngủ. Từ đó, bạn biết cách khắc phục giấc ngủ mình nếu gặp phải các tình trạng trên.

Nguồn tham khảo: 

  • https://sleepopolis.com/education/genetics-of-sleep/
  • https://ngungonsongtron.com/moi-lien-he-giua-di-truyen-va-giac-ngu/ 

 

SubScribe

Subcribe ngay để nhận những thông tin bổ ích về sức khoẻ giấc ngủ và hàng ngàn ưu đãi mua nệm chăn ga gối mỗi ngày.